تهاتر قراردادی: راهنمای جامع و نکات حقوقی

تهاتر قراردادی: راهنمای جامع و نکات حقوقی

تهاتر قراردادی یکی از روش‌های هوشمندانه در معاملات تجاری و حقوقی است که به طرفین قرارداد امکان می‌دهد بدون نیاز به مبادله پول نقد، تعهدات مالی خود را تسویه کنند. در این مقاله به بررسی مفهوم تهاتر قراردادی، شرایط قانونی آن، مزایا و معایب و نمونه‌های کاربردی می‌پردازیم.

تهاتر قراردادی چیست؟

تهاتر قراردادی (یا تهاتر قرارداد) به توافقی گفته می‌شود که در آن دو طرف قرارداد به جای پرداخت نقدی، تعهدات مالی متقابل خود را با یکدیگر تسویه می‌کنند. این روش در قراردادهای پیمانکاری، خرید و فروش کالا و خدمات کاربرد زیادی دارد.

تفاوت تهاتر قراردادی با تهاتر قانونی

• تهاتر قانونی: به صورت خودکار و بدون نیاز به توافق طرفین انجام می‌شود (مطابق ماده ۲۹۴ قانون مدنی).

• تهاتر قراردادی: نیاز به توافق صریح در قرارداد دارد و شرایط آن توسط طرفین تعیین می‌شود.

شرایط صحت تهاتر قراردادی

برای اینکه تهاتر قراردادی معتبر باشد، باید شرایط زیر را داشته باشد:

1. وجود دو دین متقابل (هر دو طرف به هم بدهکار باشند).

2. هم‌جنس بودن تعهدات (مثلاً هر دو دین پولی باشد یا هر دو کالایی).

3. سررسید شده بودن تعهدات (تعهدات باید قابل مطالبه باشند).

4. عدم وجود ممنوعیت قانونی (مثلاً در برخی قراردادهای دولتی تهاتر ممنوع است).

انواع تهاتر قراردادی

مزایای تهاتر قراردادی

✅ کاهش نیاز به نقدینگی (نیازی به پرداخت پول نیست).
✅ سرعت بخشیدن به معاملات (حذف فرآیند پرداخت نقدی).
✅ کاهش ریسک عدم پرداخت (هر دو طرف تعهد دارند).
✅ بهینه‌سازی مالیاتی (در برخی موارد مزایای مالیاتی دارد).

معایب و ریسک‌های تهاتر قراردادی

❌ پیچیدگی محاسبات (در قراردادهای بزرگ ممکن است محاسبات سختی داشته باشد).
❌ اختلاف در ارزش‌گذاری (اگر کالاها یا خدمات غیرهم‌سان باشند).
❌ عدم توازن تعهدات (اگر یکی از طرفین تعهد کمتری داشته باشد).

نمونه‌ clause تهاتر در قرارداد

ماده ۱۲ - تهاتر تعهدات:  
طرفین توافق می‌کنند که در صورت وجود هرگونه دین متقابل، به میزان تعهدات موجود نسبت به تهاتر اقدام نمایند. تهاتر به صورت خودکار انجام شده و مانده حساب پس از کسر متقابل، طی ۱۰ روز کاری پرداخت خواهد شد.

نحوه اجرای تهاتر قراردادی در عمل

1. مشخص کردن تعهدات متقابل (لیست بدهی‌های طرفین تهیه شود).

2. ارزش‌گذاری تعهدات (در صورت غیرنقدی بودن، ارزش ریالی تعیین شود).

3. تنظیم صورت‌جلسه تهاتر (میزان تسویه مشخص شود).

4. اصلاح اسناد مالی (حساب‌ها در دفاتر طرفین تعدیل شود).

مطالب مرتبط: تهاتر ملک با مصالح ساختمانی

سوالات متداول درباره تهاتر قراردادی

۱. آیا تهاتر قراردادی نیاز به ثبت رسمی دارد؟

خیر، اما بهتر است در قرارداد مکتوب ذکر شود تا قابل استناد باشد.

۲. آیا می‌توان بخشی از تعهدات را تهاتر کرد؟

بله، تهاتر می‌تواند جزئی باشد و فقط بخشی از تعهدات را شامل شود.

۳. آیا تهاتر قراردادی معاف از مالیات است؟

خیر، اما ممکن است در برخی موارد از نظر مالیاتی بهینه‌تر باشد.

۴. اگر یکی از طرفین بعداً از تهاتر خودداری کند چه می‌شود؟

با استناد به قرارداد می‌توان از طریق دادگاه اقدام کرد.

نتیجه‌گیری

تهاتر قراردادی یک ابزار حقوقی و مالی هوشمندانه برای تسویه بدون نقدینگی است. برای جلوگیری از اختلافات، باید شرایط تهاتر به دقت در قرارداد ذکر شود و از مشاوره حقوقی استفاده کنید. این روش به ویژه برای شرکت‌هایی که روابط تجاری مستمر دارند بسیار مفید است.

مطالب مرتبط: نمونه قرارداد تهاتر زمین